Hans Christian Andersen

Danimarka'nın bu yılı Hans Christian Andersen yılı ilan etmesini ve her köşe başına bir Andersen heykeli dikmesini, Andersen'ın Kopenhag'ta gezdiği yerlere ayak izlerini yapıştırmasını, Andersen müzelerini, masallarını, yaşam öyküsünü şaşkınlıkla izledim bu yaz. Bir yazarda bir şairde özellikle bir masalcıda ne vardı bu kadar abartılacak, Türkiye'de kendilerine pek de öenm verilmediği düşünülürse... Serzenişi bir kenara bırakıp Andersen'den bahsedelim biraz.

Andersen yoksul, tek odada yaşayan bir ailede dünyaya gelmiş babası ayakkabıcı olan çirkin mi çirkin bir çocukmuş önceleri. Çirkin ördek yavurusunu kendi çirkinliğinden esinlenerek yazdığı söylenir. Bu çirkinlik konusunda Danimarka halkını kesinlikle temsil etmediğini söyleyebilirim. Babası öldüğünde henüz bir çocuk olan Andersen ailesini geçindirebilmek için çeşitli işlerde çalışır, daha sonra Kopenhag'a gelerek muhteşem sesiyle Royal Danish Theatre'a girer. Bir talihsizlik sonucu sesini kaybeder ve bir arkadaşının tavsiyesiyle şiire merak salar. Daha sonra çeşitli eğitim kurumlarında ders alan yazar masallarına sinen o karanlık havayı oluşturacak depresif günler geçirir. Andersen farklıdır, çirkindir, diğerlerinden yaşlıdır ve hepsinden öte feminen bir görünüme sahiptir. Andersen'in cinsel yaşamının derinliklerine dalmayalım, ki pek çoğu özellikle bu konuda kalıp öteye geçememiştir. Ama kısaca yazarın cinsel münasebet konusunda çekinceleri olduğu hatta buna kesinlikle karşı çıktığı söylenir. Andersen masallarının binbir gece masallarından da etkilendiği rivayetlar arasındadır. Peki Andersen masalları çocuklar için midir? Okurken korkutan, iç sızlatan, karanlık, acımasız masallar çocukların dünyasına ait midir? Şüphesiz Andersen'in eserlerini salt çocuk edebiyatı içinde değerlendirmek yanlıştır, ki kendisi de kategorize edilmek istenmemiştir.

Çirkin ördek yavrusunda diğerlerine benzemediği çirkin denilen, aşağılanan bir ördekle kaşılaşırız. Kibritçi kızında bir yılbaşı gecesi kibrit satmaya çalışan, kibritlerini bir bir yakıp ısınmaya çalışan ama sonunda donarak ölen küçük bir kız kahramanımızdır. Küçük deniz kızında platonik bir aşkla prense vurulan, ama konuşamayan sonunda da bir baloncuk olup gökyüzüne uçan deniz kızına üzülürüz. Korkunun, üzüntünün, yoksulluğun, çaresizliğin ve ölümün de yaşamınb ir parçası olduğunu sevgili Andersen biz daha çocukken öğretmiştir bize. Gökten de elma yerine bir kaç gözyaşı düşmüştür.